Temelde 2 farklı alanda, yazılım ve ürün geliştirme endüstrisinde terminoloji olarak kullanılan tersine mühendislik, İngilizce karşılığından tam anlamıyla çevrilerek kullanılıyor. Uzmanlık alanım gereği Ür-ge alanındaki tersine mühendislik kavramından bahsetmek istiyorum.
17 yıllık meslek hayatımda, tersine mühendisliğin uygulamada kopyacılık, gayri ahlaki bir kolaycılık yaklaşımı ile üretim yapmak olduğuna dair ağır eleştiriler ile karşılaştığım zamanlar oldu.
Tersine mühendislik formal olmayan bir süreç mi?
Yeni bir yaklaşım mı?
Kimler neden/ hangi amaçla tersine mühendislik süreçlerini uyguluyor ?
Patent kavramı ile tersine mühendislik nasıl bir ilişki içerisinde ?
Devletlerin uygulamalarında kanuni farklılıklar var mı?
Elbette bu yazıyı hazırlarken amacım, bilirkişi olmadığım konularda, özellikle konunun hukuki dayanakları anlamında tespitler yapmak değil. bu sebeple konuya ilişkin güvenilir kaynakların referansları ile düşüncelerimi destekleyerek açıklamak istiyorum
Kanada Hükümeti Resmi Web Sayfası >>Kobiler için fikri mülkiyet hakları ile ilgili bilgilendirme sayfasında tersine mühendislikten şu şekilde bahsediyor ;
“Sökme İşlemi” olarak da adlandırılan tersine mühendislik, bir ürünün nasıl çalıştığını (yazılım) ve/ veya mimarisini (donanım) keşfetmeye yönelik bir yöntem veya süreçtir.
Eğer ürün yasal olarak elde edildiyse, genel olarak Amerika ve Kanada’da tersine mühendislik uygulaması yasaldır (bu kısmı biraz açmak gerekebilir).
Tersine mühendislik, bir ticari sırrı keşfetmek için izin verilen bir yöntem olarak kabul edilir (çalışma kriterleri, mekanizma vb.).
Ancak, ürün işlevselliği patentliyse, patent sahibi ürünü kullanmak, sahip olmak veya üretmek için, ürünün patentli olduğu ülkelerde münhasır/ kendisine ait haklara sahiptir. Tersine mühendislik, patent hakları kapsamında sınırlanan durumlarda ürünün aynı şekilde üretimine izin vermez
Not : Bu bilgi formunda yer alan bilgiler yalnızca eğitim amaçlı olup hukuki tavsiye olarak yorumlanmamalıdır.
Tersine mühendislik aşağıdaki amaçlara hizmet ettiği sürece meşrudur.
Bir sistemin nasıl çalıştığını öğrenmek;
Bir ürünü değiştirmek veya geliştirmek;
Rekabetçi bir ürün yaratmak;
Başka bir ürünle birlikte çalışabilirliği sağlamak/ implement etmek
Tersine mühendislik, bir şirket patent ihlali iddiasında bulunurken kullanım kanıtını kanıtlamak için kullanılabilir
Kişisel görüşüm, bir ürünün birebir kopyasını üretmek, günlük kullanımdaki ismiyle ‘’kopya ürün’’ elde etmek için, eski nesil pantograflardan bu güne (elbette pantograflarda dahil) olmak üzere tersine mühendislik araçlarını (3D tarayıcılar, cmm vb. donanımlar) pahalı ve ‘’State of the art’’ olarak da ifade edilebilecek bir yaklaşım olabilir. Zira bir geometriyi kopyalamak için form verilebilir malzemeler kullanarak, master model veya kalıplar oluşturmak çok daha kolay ve ucuzdur.
Diğer taraftan bir ürünün birebirini üretmek hangi durumlarda yasal veya genel teamüllere/ hayatın akışına uygun olabilir.
Örneğin ;
Yan sanayi parça üretimi ile ilgili kurallar/ yönergeler, yan sanayi endüstrisi ve ülkeler ekonomisine/ istihdamına etkisi gibi bu durumlar bu uygulamalarda yeri nedir?
Hayatın akışı bağlamında ise Hula Hoop, Gırgır, Zippo, Hoover elektrik süpürgesi gibi ürünlerin bugün benzerlerinin üretilmesi için tersine mühendisliğe ihtiyaç var mı? Tersine mühendislik metotları kullanılarak üretilmesi patent kavramı/ uygulamaları ve işleyişine ters mi?
Tersine mühendisliğin endüstriyel gelişime en uygun örneklerinden bir tanesi kuşkusuz otomotiv sektörüdür. Bugün gelinen noktada bu yöntemlerin otomotiv sektörünün gelişimine katkısı büyüktür.
Kullanımı ve etkisi, otomobil üretim sürecinin kısalması, rekabete dayalı geliştirmeler, maliyet azaltma, yaygın kullanıma olumlu etkisi, ulaşılabilirlik, tasarım ve üretim süreçlerinde, hatta ürün yaşam çevrimi (PLM) süresince karşımıza çıkmaktadır.
Daha detaylı bilgi için Tesla Mechanical Design’ in LinkedIn postunu incelemenizi öneririm
https://www.linkedin.com/pulse/importance-reverse-engineering-process-automotive-/
Ve bir başka soru, fikri mülkiyet hakları ve patent kavramı, tersine mühendislik ile çakışmakta mıdır?
Tersine mühendisliğe ile ilgili nihai/ şahsi ve en önemli değerlendirmemi ve son sorunun da bana göre cevabını, ekte linkten tamamını bulabileceğiniz Sn. Aybars Yılmaz Beyin LinkedIn postundan alıntılayarak/ açıklayarak, (sağ olsun düşüncelerime tercüman olmuş) tamamlamak isterim
Bugün firmalarımız kendi kültürlerine özgeçmişleri ile yol arkadaşları seçerken, teknoloji ,hizmet ve ürünlerle de , patentler sayesinde ,bu imkanı yakalayabilme şansına sahiptirler. Dünya çapında insanlığa fayda sağlamayı asıl amaç edinmiş bu kültür; tüm insanlığın buluşlara en kısa sürede maliyetsiz şekilde ulaşması adına oluşturdukları, üyelik bile gerektirmeyen veri tabanları ile global anlamda hizmet vermektedir.
Özellikle bizim gibi, hizmet ve işçilik yoğun anlayıştan, teknoloji ve tasarım üreten anlayışa geçiş sancıları çeken ülkelerin, bu süreçte özellikle benchmarking ve patent araçlarının doğru kullanımına dönük yaygınlaştırma çalışmalarını her seviyede gerçekleştirmeleri büyük fayda sağlayacaktır.
Kazanılan bu araç kullanma yeteneği, özellikle kendisini tasarım ve buluş hususunda eksik hisseden teknik altyapımızın özgüvenini kazanması noktasında büyük bir moral kaynağı ve tetikleyici olacaktır.
Saygılarımla, teşekkürler
Orkun NURAS
